‘We leven in een gepolariseerde samenleving’ is een veelgehoord geluid. Volgens de Edelman Trust Barometer (2023) vindt vier op de vijf Nederlanders ons land nu meer verdeeld dan in het verleden. We zien dit terug in het heftig bekritiseren en afzetten van burgers tegen de overheid en instanties, de zogenaamde verticale polarisatie. Aan de andere kant zien we ook steeds meer ‘discussies’ tussen groepen mensen en ook in kleine kring tussen vrienden en in familieverband. En in deze horizontale polarisatie kunnen de discussies hoog oplopen, of het nu gaat over Zwarte Piet, het klimaat of stikstof.
Uiteraard blijft het de vraag of het vroeger nu echt allemaal minder heftig was. Toen waren er ook scherpe discussies over kernenergie, kruisraketten, softdrugs etcetera. Nu hebben de sociale media de discussie wel veel zichtbaarder gemaakt. Met een harder taalgebruik, minder nuance en meer uitersten. Kip of ei, het lijkt erop dat de toonzetting is overgenomen door de politiek en aan mainstream talkshow-tafels. Er lijkt minder ruimte voor nuance, meer zwart-wit, je bent voor of je bent tegen.
Zo ook in ‘gesprekken’ over klimaatverandering en duurzaamheid. Deze zijn vaak behoorlijk gepolariseerd. Even de echte klimaatontkenners buiten beschouwing latend, in z’n algemeenheid zijn veruit de meeste mensen het er inmiddels wel over eens dat het klimaat aan het veranderen is en ook dat deze klimaatverandering gevolgen heeft. Maar dan komt het:
- Klimaatverandering is van alle tijden, we hebben er mee te dealen, we hebben er nu eenmaal weinig invloed op, laten we dan ook stoppen met die hysterie over het klimaat.
- Klimaatverandering: de technologie lost het wel op, CO2-afvang bijvoorbeeld
- We zullen echt andere energiebronnen moeten gaan gebruiken dan fossiel: wind, zon, kernenergie en dan komt het allemaal wel goed.
- We zullen veel duurzamer moeten gaan leven, reduce, reuse, recycle en heel anders met de natuur moeten omgaan. Betekent dus minder reizen, minder kopen, consuminderen.
Zo maar een aantal smaken, waarover behoorlijk heftige discussies kunnen ontstaan. De betrokkenheid van mensen wordt steeds groter, voor jongeren gaat het om hun toekomst. Hardwerkende mensen voelen zich bedreigd: ik wil nu kunnen genieten, ik werk er hard voor. Oudere generaties denken soms: het zal mijn tijd wel duren, alhoewel er gelukkig genoeg mensen ook weer denken aan hun kleinkinderen.
Het grote aantal verschillende opinies is als het ware een weerslag van de complexiteit van het klimaatprobleem en de diversiteit van belangen. Voor maatschappelijk draagvlak is het nodig dat we hierover in gesprek met elkaar blijven, respectvolle dialogen voeren in het besef dat er geen één waarheid is, en dat we op dit moment al struikelend onderweg zijn. Daarbij is het helemaal niet erg dat er verschillen zijn van meningen, dat het soms wat schuurt. Dat is nodig in deze tijden van transitie. Als je door het gesprek, of het nu een dialoog is of een wat pittiger debat maar uiteindelijk verder komt, meer begrip krijgt voor de ander en nieuwe oplossingen gaat zien. Het is vaak niet of-of maar juist en-en in deze complexe problematiek.
Afijn, hier ligt dus voor klimaatcommunicatie een flinke uitdaging. Hoeveel er over de Sire-campagne ‘Verlies elkaar niet’ veel te zeggen valt: het is in elk geval een poging om afstanden tussen mensen te overbruggen. Tegelijkertijd besef ik ook dat het effect van zo’n campagne gering is, net als van deze blog overigens 😉. Mogelijk dat de persoonlijke invloed in de dagelijkse communicatie misschien op den duur zelfs groter is, onderschat niet de kracht van de onderstroom. Binnenkort ga ik de training klimaatcoach bij de Stichting Klimaatgesprekken volgen, benieuwd wat mij dat gaat brengen.